MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Du lịch sinh thái là xu hướng toàn cầu trong thời đại mới .Du lịch sinh thái ngày càng phát triển trên toàn thế giới được quan tâm của nhiều quốc gia, nhiều tổ chức, nhiều du khách, trở thành nguồn cảm hứng cho không ít nhà đầu tư. Đại dịch Covid 19, đã tạo ra sự chuyển dịch về nhu cầu và hành vi của du khách. Du lịch sinh thái với định hướng phát triển bền vững đang trở thành một xu hướng mới mẽ và vững chắc của du lịch thế giới. Không riêng ở Việt Nam, du khách toàn cầu ngày càng ủng hộ những hành động bảo vệ thiên nhiên và cộng đồng địa phương.

Du lịch sinh thái cung cấp cho khách du lịch một trải nghiệm thiên nhiên chất lượng, tạo ra quỹ và hỗ trợ cho nỗ lực bảo tồn, ít tác động môi trường và mang lại lợi ích kinh tế xã hội cho địa phương.

Ở Việt Nam, du lịch luôn được xác định là ngành kinh tế tổng hợp, mang nội dung văn hóa sâu sắc, có tính liên ngành, liên vùng và xã hội hóa cao, đem lại hiệu quả tích cực cho phát triển kinh tế - xã hội, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo nhiều việc làm, xóa đói giảm nghèo. Việt Nam là một trong những quốc gia có tiềm năng du lịch rất cao trong đó du lịch sinh thái có nhiều triển vọng phát triển.

Du lịch Tiền Giang luôn chiếm ưu thế trong các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long về số lượng khách quốc tế, doanh thu, lượng khách du lịch hằng năm tăng tương đối cao và ổn định. Hoạt động du lịch của Tiền Giang hình thành từ rất sớm, bởi bắt đầu từ những năm đầu thập niên 80 của thế kỷ trước, du lịch Tiền Giang đã đón khách quốc tế, với chương trình Mekong Tour nổi tiếng và cũng từ đó hình ảnh du lịch sông nước miệt vườn Tiền Giang đã có trên bản đồ du lịch thế giới.

Trong những năm qua, các điểm du lịch sinh thái, miệt vườn tại Tiền Giang luôn đón đông đảo du khách trong nước và quốc tế. Năm 2015 tổng số khách tham quan du lịch tại tỉnh đạt 1.478,6 ngàn lượt khách. Năm 2016 số lượng khách du lịch đã tăng lên và đón được 1.690.000 lượt khách. Năm 2017 ngành du lịch Tiền Giang đón gần 1 triệu 850 ngàn lượt khách. Năm 2018 ngành Du lịch Tiền Giang đón trên 2 triệu lượt khách. Năm 2019 tỉnh Tiền Giang đã đón nhận hơn 2,1 triệu lượt du khách. Năm 2020, do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 nên tổng lượt khách du lịch đến Tiền Giang trong năm chỉ có 741.094 lượt. Đến 9 tháng đầu năm 2021, lượng khách du lịch đến tỉnh 263,6 ngàn lượt chủ yếu 2 năm 2020 -2021 và năm 2022 chủ yếu là

đóng khách nội địa, và khách quốc tế hầu như không có do các quốc gia đóng cửa biên giới do tình hình dịch bệnh nên số lượng khách đi du lịch bị hạn chế đây là tình hình chung của cả nước và các nước trên thế giới. Năm 2022 là thời điểm đánh dấu sự khởi sắc trở lại của hoạt động du lịch trên địa bàn tỉnh. Từ tháng 3/2022, với chủ trương mở cửa trở lại hoạt động du lịch , hầu hết các cơ sở, doanh nghiệp kinh doanh du lịch đều đổi mới, nâng cấp các sản phẩm, chương trình phục vụ khách.

Tiền Giang là một trong những điểm du lịch thu hút nhiều khách du lịch nhất khi đến với Du lịch sinh thái Đồng Bằng Sông Cửu Long, trong đó có Cù lao Xuân Đông tỉnh Tiền Giang là vùng đất giàu tiềm năng phát triển du lịch sinh thái.Với hệ thống sông ngòi, kênh rạch chằn chịt, các công trình du lịch tâm linh, tuyến đường sông, đường trãi nhựa, và những tuyến đường bao đê, rất thuận lợi cho loại hình du lịch sinh thái. Trong những năm qua, địa phương đã có những nổ lực, định hướng nhằm phát triển cù lao Xuân Đông thành điểm du lịch sinh thái. Tuy nhiên, DLST tại xã Xuân Đông vẫn chưa được khai thác đúng tiềm năng, chưa thực sự trở thành thế mạnh chủ lực của khu vực.

Vì thế, phát triển du lịch sinh thái tại cù lao Xuân Đông là điều quan trọng và cần thiết, sẽ mang lại nhiều lợi ích, kết hợp hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, phát huy bản sắc văn hóa địa phương. Xuất phát từ những lý do trên, tác giả chọn đề tài “Phát triển du lịch sinh thái tại cù lao Xuân Đông - tỉnh Tiền Giang” để thực hiện bài luận văn chuyên ngành du lịch. Tác giả mong muốn có thể đưa ra cái nhìn khách quan, và đóng góp những giải pháp tích cực cho quá trình phát triển du lịch địa phương. Góp phần vào nền kinh tế du lịch của Việt Nam.

2. Tổng quan tài liệu

Du lịch sinh thái là đối tượng nghiên cứu của nhiều nhà khoa học Việt Nam và thế giới. Theo đó phương pháp tiếp cận, góc nhìn nghiên cứu hết sức phong phú. Đã có nhiều công trình nghiên cứu trong nước và ngoài nước về du lịch sinh thái bền vững. Du lịch sinh thái và các hình thức du lịch bền vững khác có nguồn gốc từ phong trào môi trường của những năm 1970.

Cuối những năm 1980, du lịch sinh thái đơn thuần là những nhận thức về môi trường và mong muốn đi du lịch đến các địa điểm tự nhiên thay vì xây dựng các địa điểm du lịch.

Theo tài liệu “Du lịch và quản lý tài nguyên thiên nhiên: Nghiên cứu tổng quan và các vấn đề- Tourism and Natural Resource Management: A General Overview of Research and Issues” của Jeffrey D. Kline (2001) [4]: Tác giả phân tích tác động giữa phát triển du lịch với tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là các loại hình du lịch dựa nhiều vào tài nguyên thiên nhiên và có sự tương tác cao với tài nguyên thiên nhiên như du lịch sinh thái, trong đó đánh giá ý nghĩa quan trọng của tài nguyên cho phát triển du lịch, đồng thời cũng nêu vai trò của việc phát triển các loại hình du lịch thân thiện môi trường với công tác quản lý, bảo vệ tài nguyên, môi trường. Tác giả cũng đưa ra một số giải pháp quản lý và các phương cách sử dụng tài nguyên thiên nhiên có hiệu quả cho phát triển du lịch.

Theo Greg Richards và Derek Hall (2002) viết trong Cuốn “Du lịch và phát triển cộng đồng bền vững - Tourism and sustainable community development” [5] : đã dựa trên kết quả khảo sát, nghiên cứu phong phú được tiến hành ở nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ, tác giả kết luận sự tham gia hoạt động du lịch của các cộng đồng địa phương có thể đóng góp bền vững và ngược lại, du lịch bền vững sẽ mang sinh kế cho cộng đồng địa phương trên cả ba khía cạnh kinh tế, văn hóa và môi trường. Từ đó tác giả nhấn mạnh vai trò của mối quan hệ tương tác giữa du lịch và cộng đồng trong phát triển bền vững, đề xuất các giải pháp nhằm tạo điều kiện để các cộng đồng được tham gia và hưởng lợi nhiều hơn từ hoạt động du lịch, cũng chính là cách thức để sự phát triển của du lịch mang tính bền vững.

Theo Paul F. J. Eagles ( 2004) với tác phẩm “Những xu thế ảnh hưởng đến du lịch tại khu bảo tồn- Trends Affecting Tourism in Protected Areas” [6] đề cập đến 16 xu thế ảnh hưởng đến du lịch trong khu bảo tồn và đưa ra kết luận rằng phát triển du lịch bền vững ở VQG và KBT là cơ hội rất lớn, nhưng cũng đưa ra những thách thức không nhỏ về vai trò hệ thống quản lý, nhân sự, chiến lược lâu dài trong tương lai để mang lại hiệu quả phản hồi tích cực.Và yếu tố quan trọng nhất để phát triển du lịch bền vững trong KBT là xây dựng nên mô hình chuỗi quản lý thông minh, đồng bộ từ các bên liên quan.

Theo Anna Miller và cộng sự (2012) đã phân tích trong tác phẩm “Giám sát dựa vào cộng đồng về tài nguyên du lịch như một công cụ để hỗ trợ công ước về các mục tiêu đa dạng sinh học: Đánh giá toàn cầu sơ bộ - Community-based monitoring of tourism resources as a tool for supporting the convention on biological diversity

targets: A preliminary global assessment” [7] khẳng định rằng việc giám sát tài nguyên và tác động của du lịch là rất quan trọng trong việc đánh giá hiệu quả về các mục tiêu đa dạng sinh học. Tác giả đưa ra hai ví dụ điển hình, một về giám sát đường mòn ở Đài Loan và một về giám sát động vật hoang dã ở Nambia. Qua đó, minh họa cho việc thiết lập và thực hiện các tiêu chí đặt ra về giám sát cộng đồng và dựa trên hai phương pháp tiếp cận cơ bản bao gồm cách tiếp cận dựa trên cơ sở vật chất và cách tiếp cận dựa trên hệ sinh thái tập trung vào các nguồn tài nguyên thiên nhiên. Các chương trình này còn được phân biệt theo quy mô không gian, mục tiêu, quần xã sinh vật và tài nguyên bản địa. Để xây dựng và thực hiện thành công thì các nhà quản lý dựa vào bốn yếu tố quan trọng như sau: 1) Tính khả thi của các tiêu chí dựa vào tham gia thảo luận với cộng đồng địa phương; 2) Tiếp cận tài nguyên du lịch chủ động: các nhà quản lý nên cân nhắc ai có quyền kiểm soát việc tiếp cận tài nguyên du lịch, xác định xem phương pháp tiếp cận dựa vào cộng đồng có khả thi hay không; 3) Các chương trình giám sát phải thiết lập mục tiêu của một trong hai phạm trù quản lý hoặc nghiên cứu:thông qua một mục tiêu quản lý,chương trình giám sát được thiết kế theo sự quan tâm của cộng đồng; 4) Thiết lập quản trị là điều cần thiết để cộng đồng để nhận được các lợi ích kinh tế xã hội mà họ kiếm được thông qua việc tham gia vào các chương trình giám sát.

Đã có những ấn phẩm về du lịch sinh thái nổi tiếng trên thế giới: Martha Honey (1998) đã viết quyển sách EcoTouristm and Certification, xuất bản bởi Oxford University Press, đây là cuốn sách đầu tiên đưa ra một cái nhìn toàn cầu về sự xuất hiện của du lịch sinh thái và các tiêu chí để đánh giá một điểm du lịch đáp ứng các mục tiêu và tiêu chuẩn của du lịch sinh thái. David A. Fennell (2020) đã viết Ecotourism nhà xuất bản Routledge British multinational publisher quyển sách nêu ra bản chất của du lịch sinh thái và các tiêu chí cốt lõi của du lịch sinh thái là loại hình du lịch dựa vào thiên nhiên, có tính bền vững và có sự tham gia và lợi ích của địa phương. Những Tác động đến văn hóa xã hội và tự nhiên của du lịch sinh thái.

GS. TSKH Lê Huy Bá (Chủ biên) - Thái Vũ Bình - Võ Đình Long, (2016), NXB Đại Học Quốc Gia TP.HCM đã xuất bản sách tài “Du lịch sinh thái”, Nội dung giới thiệu về sinh thái học môi trường cơ bản. Sinh thái học môi trường phục vụ cho du lịch sinh thái. Một số kết quả nghiên cứu về du lịch sinh thái ở Việt Nam. Phan Thị Thanh Thủy nghiên cứu chủ đề “Giải Pháp Thúc Đẩy Phát Triển Du Lịch Sinh Thái

Vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long” (2000), NXB Trường Đại học Kinh tế Tp. Hồ Chí Minh đã đưa ra những đánh giá về tiềm năng du lịch sinh thái tại Đồng Bằng sông Cửu Long, và đưa ra các giải pháp để phát triển du lịch sinh thái. Theo các tác giả Nguyễn Hoài Nhân và Vũ Thịnh Trường đã có bài viết đăng trên tạp chí Công thương “Phát triển hoạt động du lịch sinh thái vùng du lịch Đông Nam Bộ , ngày 17/01/2020) đưa ra kết quả rằng thực trạng khai thác các giá trị tài nguyên du lịch nhằm phục vụ cho hoạt động du lịch sinh thái tại vùng du lịch Đông Nam Bộ chưa thực sự quan tâm đúng mức, chưa có sự tham gia một cách đồng bộ của chính quyền các địa phương, cơ quan quản lý hoạt động du lịch và cộng đồng cư dân bản địa; chưa có những báo cáo cụ thể nào về vấn đề nêu trên để đưa ra những định hướng chiến lược cụ thể cho việc xây dựng chiến lược phát triển du lịch, đầu tư và khai thác các giá trị tài nguyên tự nhiên mà mình đang sở hữu. [14].

Tác giả Nguyễn Hoàng Mẫn (2012), “Tiềm năng, Thực trạng và giải pháp phát triển du lịch tỉnh Tiền Giang Du”, Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã xác định các mục tiêu và định hướng phát triển du lịch của Tiền Giang, phân tích tiềm năng, thực trạng và định hướng phát triển du lịch Tiền Giang đến năm 2020. Hoạt động du lịch đã bắt đầu hình thành và phát triển tại Xuân Đông, nhưng chủ yếu là du lịch tự phát và du lịch tâm linh, chưa đóng góp nhiều vào việc bảo vệ tài nguyên và tạo thu nhập cho cộng đồng địa phương. Đã có một số nghiên cứu về du lịch sinh thái được thực thực hiện tại Đồng bằng sông Cửu Long nhưng chưa có nghiên cứu nào đánh giá tiềm năng khai thác các dạng tài nguyên phục vụ hoạt động du lịch sinh thái tại cù lao Xuân Đông. Do vậy, kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là những dữ liệu đầu tiên về tiềm năng khai thác tài nguyên thiên nhiên và tài nguyên nhân văn cho hoạt động du lịch sinh thái, góp phần bảo tồn tài nguyên thiên nhiên của khu vực, nâng cao nhận thức của cộng đồng về tài nguyên du lịch và các dịch vụ môi trường , đồng thời cải thiện sinh kế của người dân địa phương.

3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
   1. Mục tiêu

• • • Đánh giá thực trạng cảnh quan thiên nhiên, môi trường sinh thái, các tuyến điểm du lịch sinh thái tại cù lao Xuân Đông, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang.